12 Perspectieven op de Bergrede

In dit artikel staan twaalf perspectieven op de Bergrede door Jezus in Matteüs. De paginanummers verwijzen naar het boek ‘Understanding the Sermon on the Mount door Harvey K. McArthur’. Wil je nog meer achtergrondinformatie? lees ‘The Sermon on the Mount, A history of Interpretation and Bibliography’ door Warren S. Kissinger.

1. Absolute perspectief

Dit is het perspectief van St. Francis of Assisi, Anabaptisten, Leo Stolsey
Dit perspectief gaat uit van een letterlijke interpretatie van de geboden in de Bergrede en een universele en absolute toepassing (p.106). Inclusief gedetailleerde instructies dus geen algemeen geldende principes. Deze letterlijke interpretatie geldt niet voor die delen die overduidelijk symbolisch bedoeld zijn (Matteüs 5:29).

2. Modificatieperspectief

Dit perspectief gaat uit van (later toegevoegde) modificaties (wijzigingen) op de geboden in de Bergrede “zonder een beroep te doen op specifieke theologische of historische principes” (p.108). Dit soort wijzigingen van de geboden zijn gemaakt op grond van het “gezonde verstand”. Een voorbeeld is een toevoeging door vroege vertalers van “ten onrechte” in de Statenvertaling bij Matteüs 5:22 (vergelijk met de NBG waar deze toevoeging ontbreekt). Deze toevoeging is waarschijnlijk gedaan om dit gebod zodanig te verzwakken dat het te houden is door ons mensen. Bij dit voorbeeld zien we overigens dat de intentie van Jezus wel wordt veranderd!

3. Hyperbolisch perspectief

Dit komt overeen met het modificatieperspectief (#2), maar nu wordt er geen beroep gedaan op het gezond verstand, maar op een specifieke interpretatiewijze. Jezus zou door middel van hyperbolen bewust de geboden (sterk) overdrijven zoals Hij dat ook buiten de Bergrede soms doet (Lukas 14:26; Matteüs 10:37). Het blijkt dus mogelijk dat sommige van de radicale instructies ook hyperbolisch zijn bedoeld zoals Matteüs 5:29, 6:24 en 7:3. De vroege kerk heeft gewaarschuwd tegen deze kijk op de Bergrede!

4. Algemene Principe perspectief

Dit perspectief gaat er vanuit dat het Jezus’ intentie was om in de Bergrede algemeen geldende principes te onderwijzen. Hierbij gebruikte Hij de geboden alleen als illustratie of type van handelingen en principes. Bijvoorbeeld de ‘Opus Imperfectum’ interpreteert Matteüs 6:2 als een algemene aanval op religieuse uiterlijk vertoon.
* Opus Imperfectum is een vroegchristelijk commentaar op het evangelie naar Matteüs.

5. Attitude-geen-Handelingen perspectief

Dit perspectief zegt dat Jezus’ werkelijke zorg niet was ten aanzien van het handelen (het doen), maar van de innerlijke geest of attitude die ‘achter’ de handeling schuilt.
De Bergrede heeft niets van doen met specifieke geboden of handelingen, zelfs geen algemene principes, maar met type attitude, zeg maar de “geest van het denken”. De geboden zijn daarom illustratief en niet meer van toepassing voor onze tijd.

6. Dubbele standaard perspectief

Dit was het perspectief in de Middeleeuwen en nu van de Rooms-katholieke kerk
Dit is een poging om uit te blijven gaan van de radicale natuur (absolute perspectief) van de Bergrede door de toepassing te beperken tot een selecte groep christenen die perfectie nastreven (zij die tot het ambt willen toetreden). Leefregels zijn wel nodig voor onze redding en daarom voor alle christenen, behoudens de harde eisen die alleen van toepassing zijn op de ‘religieuze’ geestelijke elite.

7. Twee Gebieden perspectief

Dit is het perspectief van Luther
Dit perspectief heeft veel weg van het dubbele standaard perspectief (6), behoudens dat hier de radicale absolute vereisten uit de Bergrede worden toegepast op slechts één aspect van het leven. De christen moet “als christen” gevolg geven aan de radicale vereisten van de Bergrede, maar de christen in relatie moet aanpassen. Dit betekent dus dat de bevelen uit de Bergrede van toepassing zijn op de christen als persoon, maar niet perse op de christen als vader, op zijn werk, gouverneur, etc.

8. Analogie met de Schrift perspectief

De radicaliteit van de Bergrede wordt beperkt door referenties naar andere instructies in het Oude of Nieuwe testament. Bijv. de instructie om een ander geen “dwaas” te noemen wordt beperkt door de referentie in Galaten 3:1. Dit perspectief kent min of meer één ethisch niveau door de hele Bijbel en tolereert geen enkele contradictie tussen verschillende Bijbelgedeelten.

9. Interim Ethisch perspectief

Dit is het perspectief van Albert Schweitzer
Dit perspectief gaat er vanuit dat Jezus met deze geboden en instructies anticipeerde op Zijn verwachting van het nabije einde der tijden. Nu blijkt dat Zijn verwachting niet is uitgekomen kunnen we deze ethische vereisten nu negeren. “Zijn opdrachten waren niet bedoeld als een soort blauwdruk… voor een toekomstige, idealistische of bovennatuurlijke gemeenschap.  Nee, het waren noodorders, een soort van ‘crash programma’ dat uitgevoerd moest worden in deze interim-/overgangsfase (p.123).

10. Moderne Dispensatieperspectief

Dit perspectief onderwijst dat de ethische eisen in de Bergrede wetten zijn die absoluut moeten worden toegepast, maar pas in het toekomstige Messiaanse Koninkrijk. De Bergrede is pure wetgeving, de goddelijke constitutie (grondwet) van het toekomstige Messiaanse Koninkrijk.
De absolute vereisten in de Bergrede zijn uitgesteld en hebben geen toepassing op de huidige kerk. Hoewel, de Bergrede kan wel geïnterpreteerd worden in algemene principes voor de kerk.

11. Bekeringsperspectief (ook wel het Paulinische perspectief)

Dit is het perspectief van de Gereformeerde en de Lutherse kerk, Kittel, Tholuck en Carson
Dit perspectief op de Bergrede wordt soms ook wel het ‘Paulinische perspectief’ genoemd. De geboden die in de Bergrede gesteld worden zijn zo ‘zwaar’, zelfs onmogelijk, dat haar primaire functie is om de mens op zijn knieën te krijgen en zich te bekeren tot God voor zijn zonden (zijn ontoereikendheid). Dit perspectief op de Bergrede krijgt naar analogie dezelfde rol die Paulus aan de wet verbindt.

12. Gods onvoorwaardelijke wil perspectief

Dit is het perspectief van Arminius
De ethische eisen in de Bergrede zijn wel “eschatologisch geconditioneerd”, maar het gaat hier niet om “interim ethiek” (#9). Jezus proclameert de eeuwige wil van God, die altijd van toepassing is op de hele mensheid, maar zijn volle geldigheid pas krijgt in het toekomstige Messiaanse Koninkrijk.

“Het is een teken van dit voorbijgaande tijdperk dat de vervulling van Gods wil wordt belemmerd door de condities van onze werelds… Jezus proclameert Gods eisen zonder rekening te houden met dit soort belemmerende condities” (Martin Dibelius, p.106).

“Het is de verantwoordelijkheid van de mens om de onvoorwaardelijk expressie van Gods wil toe te passen in deze voorbijgaande wereld. Als we niet in staat zijn Gods geboden in de breedte toe te passen… dan moeten wij er wel door getransformeerd worden” (Martin Dibelius, p.126).